Στην εποχή της μαζικής διασύνδεσης στο διαδίκτυο, των smartphones και των δεδομένων, η μελλοντική ζωτικότητα των πόλεων βασίζεται όλο και περισσότερο στην ικανότητά τους να χρησιμοποιούν τα ψηφιακά δίκτυα με στρατηγικά ευφυείς τρόπους. Ενώ έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε τις πόλεις μας ως γεωφυσικά μέρη, ως κατοικημένες τοποθεσίες που κυβερνώνται από τους δημάρχους, τις συμβατικές πολιτικές δομές και την γραφειοκρατία, αυτό το πρότυπο διακυβέρνησης της πόλης βρίσκεται πλέον κάτω από μεγάλη πίεση για να εξελιχθεί. Οι κάτοικοι των αστικών κέντρων ζουν πλέον την ζωή τους σε όλα τα είδη των υπερ-συνδεδεμένων εικονικών χώρων, που πάλλονται από πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο, με έξυπνες συσκευές, με βάσεις δεδομένων απομακρυσμένης πρόσβασης και με συμμετοχικό crowdsourcing. Η τεχνογνωσία διανέμεται, δεν είναι συγκεντρωτική. Η διακυβέρνηση δεν είναι μόνο ένα θέμα νίκης των εκλογών και ανάθεσης καθηκόντων σε γραφειοκράτες και χαρτογιακάδες. Αλλά πρόκειται για την επιδέξια συλλογή και επιμέλεια των πληροφοριών ως έναν τρόπο για να δημιουργηθούν νέες δυνατότητες και ευκαιρίες (affordances*) για το εμπόριο και την κοινωνική ζωή.
* Affordance Μια affordance είναι μια σχέση ανάμεσα σε ένα αντικείμενο ή ένα περιβάλλον και σε έναν οργανισμό που, μέσα από μια συλλογή από ερεθίσματα, δίνει την ευκαιρία σε αυτόν τον οργανισμό να εκτελέσει μια ενέργεια. Για παράδειγμα, ένα κουμπί επιτρέπει (affords) να το συστρέψουμε και ίσως και να το πατήσουμε, ενώ ένα κορδόνι παρέχει την δυνατότητα να το τραβήξουμε. Ως σχέση, ένα affordance επιδεικνύει την δυνατότητα κάποιας δράσης και δεν είναι μια ιδιότητα που έχει ένας οργανισμός ή το περιβάλλον του και μόνον.
Αυτή είναι η πρώτη παράγραφος από την νέα έκθεσή μου για το Aspen Institute , με τον τίτλο “The City as a Platform: How Digital Networks Are Changing Urban Life and Governance” (Η Πόλη ως μια Πλατφόρμα: Πώς τα Ψηφιακά Δίκτυα Αλλάζουν την Αστική Ζωή και την Διακυβέρνηση) Έγραψα την έκθεση ως εισηγητής και όχι ως υπερασπιστής των commons, αλλά είναι σαφές ότι η ανταλλαγή και η συνεργασία που διευκολύνεται από τα ψηφιακά δίκτυα γεννούν όλα τα είδη από νέα commons και υβρίδια (πχ., συνεργασίες κυβέρνησης/commons και κυβέρνησης/εταιριών). Το επίκεντρο του συνεδρίου ήταν, ως επί το πλείστον, πάνω στις πόλεις των ΗΠΑ, αλλά αυτά τα πράγματα συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα στις cooperation-minded παγκόσμιες πόλεις όπως το Άμστερνταμ, η Βαρκελώνη και η Σεούλ. Στις ΗΠΑ, το Σαν Φρανσίσκο και το Λος Άντζελες βρίσκονται στην πρωτοπορία, εν μέρει λόγω της εγγύτητας του Σαν Φρανσίσκο σε εταιρείες τεχνολογίας της Silicon Valley και του Λος Άντζελες γιατί όλοι εκεί “ζουν” μαζί με τα smartphones τους.
Ο Peter Hirshberg, πρώην στέλεχος της Apple, ο οποίος είναι τώρα Chairman του City Innovate Foundation στο Σαν Φρανσίσκο, εξηγεί ότι μια δικτυωμένη πόλη δεν είναι απλά ένα δίκτυο επικοινωνιών και αισθητήρων. Είναι ένα όραμα της τοπικής αυτοδιοίκησης για την “εμπλοκή της με τους πολίτες σε πράξεις συν-δημιουργίας. Πρόκειται για πράξεις δημοκρατίας, φροντίδας και ιδιοκτησίας της πόλης, ακόμη και πράξεις συνεργασίας μεταξύ διαφόρων πόλεων. Για το πώς μπορούν να δικτυωθούν και να γίνουν πιο έξυπνες. Για το πώς μπορούν να μάθουν και να οικοδομηθούν μαζί ως ένα δίκτυο”. Ένας άλλος συμμετέχων, ο Stefaan Verhulst του GovLab στο NYU (New York University), το θέτει έτσι: “Η δικτυωμένη πόλη βλέπει τους πολίτες ως συν-σχεδιαστές, συν-παραγωγούς και συν-μαθητές με την τοπική κυβέρνηση”.
Το να θεωρηθεί η πόλη ως μια πλατφόρμα, είναι να μετατοπιστούμε μακριά από τα κεντρικά μοντέλα διοίκησης και ελέγχου της διακυβέρνησης μιας πόλης -δηλ. τα τύπου “οι ειδικοί γνωρίζουν καλύτερα”, “οι γραφειοκρατίες της πόλης έχουν τα σωστά συστήματα” και άλλα τέτοια παλαιοχαριτωμένα- προς ένα μοντέλο που θα προσκαλεί την αποκεντρωμένη συμμετοχή και την καινοτομία των πολιτών μέσω των δικτύων. Αυτό σημαίνει, ανοικτά συστήματα δεδομένων, την “ώθηση” ειδοποιήσεων με κείμενο προς τους πολίτες και το crowdsourcing των πληροφοριών για τη βελτίωση της διαχείρισης. Αυτό μπορεί (πρέπει) να περιλαμβάνει μετατοπίσεις της εξουσίας, του πλούτου και της έκφρασης που έχει ο καθένας στη ζωή της πόλης.
Οι παραδοσιακοί τρόποι των πολιτικών εκπροσώπησης και της γραφειοκρατικής διοίκησης ήταν εδώ για δεκαετίες, ίσως και αιώνες και συνήθως είναι σχεδιασμένοι για να ασκούν έναν αυστηρό έλεγχο. Έχουν παράξει μια καλά αναπτυγμένη κοσμοθεωρία και επαγγελματική κουλτούρα που επιβραβεύει τους σταθερούς κανόνες και τις νόρμες. Όμως τα πανταχού παρόντα δίκτυα και οι ψηφιακές συσκευές, τα αλλάζουν όλα αυτά. Επιτρέπουν σε νέες μορφές “διακυβέρνησης τύπου πλατφόρμας” – σε λειτουργίες που βασίζονται σε δικτύωση με την αλληλεπίδραση των πολιτών και της παραγωγής των υπηρεσιών.
Η στροφή προς την πόλη-ως-μια-πλατφόρμα δεν είναι ωστόσο απλά ένα τεχνολογικό θέμα (καλύτερες ιστοσελίδες, περισσότερες ευρυζωνικές υπηρεσίες, κλπ.), αλλά ουσιαστικά μια θεσμική και πολιτισμική πρόκληση. Πώς μπορούν οι παλαιού τύπου οργανωτικές δομές να εγκαταλειφθούν ή να ανανεωθούν, έτσι ώστε να αξιοποιηθεί το τεράστιο δυναμικό των ανοικτών δικτύων; Η διοίκηση γίνεται λιγότερο διαδικαστική και περισσότερο ως μια διαχείριση της ροής των πληροφοριών με διασταυρούμενους τρόπους οργάνωσης και υπηρεσιών.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα. Η πόλη του Λος Άντζελες έχει μια συνεργασία με το Waze μια εφαρμογή για smartphone που δίνει σε πραγματικό χρόνο παρακολούθηση σχετικά με καθυστερήσεις στην κυκλοφορία και τα προβλήματα στο οδικό δίκτυο. Οι ροές δεδομένων προέρχονται από τους ίδιους τους αυτοκινητιστές που ενημερώνουν το Waze για τα τροχαία ατυχήματα, τα μπλόκα της τροχαίας, τις λακκούβες, τα οδικά έργα, κλπ., οι υπηρεσίες της Πόλης μοιράζονται επίσης με το Waze δεδομένα σχετικά με κατασκευαστικά έργα, μεγάλα γεγονότα και άλλα πράγματα που μπορεί να επηρεάσουν την κυκλοφορία. Μοιάζει με ένα commons στη συλλογική ανταλλαγή πληροφοριών, αλλά είναι τελικά στα χέρια ενός ιδιώτη, στην εταιρεία που έχει το Waze.
Η πόλη του Λος Άντζελες συνεργάζεται επίσης με το Getty Museum για να προσκαλέσει τους ανθρώπους να παρέχουν γεω-αναφορές σε ιστορικές φωτογραφίες Το πρότζεκτ HistoricPlacesLA είναι ένα “open source, web-based, γεωχωρικό σύστημα πληροφοριών για την πολιτιστική απογραφή και την διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς”. Η πόλη έχει επίσης αναπτύξει μια εφαρμογή για smartphone, το PulsePoint που επιτρέπει σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης να ενεργοποιηθεί το εκτός υπηρεσίας παραϊατρικό προσωπικό και οι απλοί πολίτες που έχουν εκπαιδευτεί σε τεχνικές καρδιο-αναπνευστικής ανάληψης (CPR) ώστε να συνδράμουν με άμεση επέμβαση προς βοήθεια σε ανθρώπους που βιώνουν καρδιακές ανακοπές σε δημόσιους χώρους.
Μια από τις πιο συναρπαστικές πολιτικές καινοτομίες είναι η “αστική πρωτοτυποποίηση” (urban prototyping) -η ταχεία επανάληψη πιθανών σεναρίων για ένα χώρο της πόλης στην οποία μπορεί να συμβάλει ο καθένας, με το στυλ του open source. Η πόλη του Σαν Φρανσίσκο έχει χρησιμοποιήσει αυτή τη διαδικασία για να βοηθήσει τους σχεδιαστές της πόλης να φανταστούν τον επανασχεδιασμό της Street Market , μια εξαιρετικά εμπορική περιοχή που δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστική ή κοινωνική. Η Πόλη προσκάλεσε τους καλλιτέχνες και τους απλούς κατοίκους της πόλης να προτείνουν νέους τύπους εγκαταστάσεων στους δρόμους, χώρους ψυχαγωγίας, ζώνες χαλάρωσης, κλπ., για μια έκταση δύο μιλίων της Street Market. Στη συνέχεια, τον Απρίλιο του 2015, η πόλη έκλεισε το δρόμο, εγκατέστησε πενήντα εγκαταστάσεις και παρακολουθεί στενά το πώς οι άνθρωποι διαδρούν με τις εγκαταστάσεις. Η ιδέα έφερε τις αρχές του open source στην πολεοδομία και τον αστικό σχεδιασμό.
Πραγματικά αγαπώ το να ακούω ιστορίες για το πώς μπορούν να εφαρμοστούν τα διδάγματα του κόσμου του online gaming στη βελτίωση της αστικής ζωής. Ο Flint Dille, ο creative lead για το online game Ingress , περιέγραψε το πώς αυτό το geo-mobile εναλλακτικής πραγματικότητας παιχνίδι αλλάζει το πώς οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με τους δημόσιους χώρους. Στο παιχνίδι, οι άνθρωποι περιφέρονται σε αστικούς χώρους με τα smartphones και οι οθόνες των τηλεφώνων τους παραθέτουν ένα αφηγηματικό παιχνίδι σε δημόσια μνημεία, κτίρια, εγκαταστάσεις τέχνης και άλλα sites (“portals”) σε όλο τον κόσμο. Το παιχνίδι, το οποίο παίζεται σε πραγματικό χρόνο από εκατομμύρια ανθρώπους σε δεκάδες πόλεις, επενδύει στις φυσικές δομές των πόλεων με πλούσια συναισθηματική σημασία που έχουν νόημα στο πλαίσιο του παιχνιδιού.
Με τον τρόπο αυτό, το Ingress λειτουργεί ως ένα “φανταστικό επικάλυμμα” στους δημόσιους χώρους της πόλης και δημιουργεί νέες έννοιες για τους πραγματικούς χώρους της πόλης μέσω μιας κοινόχρηστης εικονικής πραγματικότητας. Ο Dille είπε ότι ένα βασικό δίδαγμα που πρέπει να αντλήσουμε από το Ingress είναι η ικανότητα να “αλλάζουν οι νοοτροπίες και οι αντιλήψεις για το τι κάνουμε σε δημόσιους χώρους” -ακριβώς όπως οι φανταστικές απεικονίσεις του Λονδίνου από τον A. Conan Doyle, του Λος Άντζελες από τον Raymond Chandler και του Σαν Φρανσίσκο από Dashiell Hammett, άλλαξαν το πώς οι άνθρωποι βλέπουν τους δημόσιους χώρους εκεί.
Ενώ η πόλη-ως-μια-πλατφόρμα θεωρείται από πολλούς ως ένας τρόπος για να τονωθεί η οικονομική ανάπτυξη, η παραγωγικότητα και η απασχόληση, τα συστήματα τεχνολογίας μπορούν επίσης να έχουν και το αντίθετο αποτέλεσμα για ουσιαστικά τμήματα του αστικού πληθυσμού -δηλαδή, μεγαλύτερη ανισότητα και κοινωνική διαστρωμάτωση. Έχουμε δει το πώς η Uber μειώνει την ασφάλεια και το εισόδημα για πολλούς οδηγούς και το πώς η οικονομία που βασίζεται στην τεχνολογία επιδεινώνει τις πολλές διαφορές στις δεξιότητες και στην εκπαίδευση. Οι οδυνηρές κοινωνικές συγκρούσεις μεταξύ πλουσίων και φτωχών στο Σαν Φρανσίσκο, οι high-flying προγραμματιστές να κινούνται μέσα στην πόλη και οι άστεγοι να κοιμούνται στους δρόμους, δεν ήταν ποτέ πιο εμφανείς. Αυτό δημιουργεί σοβαρές προκλήσεις για τις τοπικές κυβερνήσεις και τις πολιτικές της πόλης, που δεν έχουν αντιμετωπιστεί καλά: Πώς διαβεβαιώνεις την κοινωνική δικαιοσύνη και την ασφάλεια του εισοδήματος;
Προσωπικά, νομίζω ότι κάποιες από τις απαντήσεις μπορεί να βρίσκονται στις λεπτές αλλά σημαντικές διαφορές ανάμεσα στην πόλη ως πλατφόρμα και την πόλη ως commons. Υπάρχουν, επίσης, σημαντικές επικαλύψεις μεταξύ των δύο (όπως οι “ανοικτές πλατφόρμες” / open platforms και τα “ψηφιακά commons” / digital commons, μοιράζονται πολλά μεταξύ τους), αλλά τελικά αυτά τα δύο έχουν αποκλίνουσες προτεραιότητες. Το πρώτο, η “πόλη ως πλατφόρμα”, επικεντρώνεται στην προώθηση των επιχειρηματικών τεχνικών πτυχών του ψηφιακού κοινού διαμοιρασμού και τελικά ασχολείται λιγότερο με το ποιος είναι ο ιδιοκτήτης, αφού διαχειρίζεται και ρυθμίζει τις πολιτικές για τις πλατφόρμες και τα δεδομένα. Το δεύτερο, η “πόλη ως commons”, θεωρεί αυτές τις ανησυχίες ως κρίσιμες και ευνοεί τον μεγαλύτερο έλεγχο από κάτω προς τα πάνω. Σε κάθε περίπτωση, σίγουρα θα υπάρξει μία έκρηξη της δημιουργικής καινοτομίας κατά τα επόμενα χρόνια καθώς οι άνθρωποι θα χρησιμοποιούν πλατφόρμες τεχνολογίας για να φανταστούν (re-imagine) εκ νέου τη ζωή της πόλης.
Πηγή άρθρου: https://blog.p2pfoundation.net
Μετάφραση: http://waves.pirateparty.gr